متابولیسم چيست؟
متابولیسم پایه،انرژی است که بدن روزانه میسوزاند تا صرف فعالیت های پایه خود همچون تنفس،گردش خون،ساخت ترکیبات مورد نیاز،پمپ کرد ن یونها از غشاء سلول،انرژی کار دستگاه عصبی و حفظ دمای بدن کند.
متابولیسم پایه،70-60% کل انرژی که بدن روزانه میسوزاند را تشکیل میدهد؛از این میان درصد انرژی که ارگانهای بدن برای فعالیتهای خود میسوزانند عبارتند از:
کبد: 29%
مغز: 19%
قلب: 10%
کلیه: 7%
ماهیچه اسکلتی: 18%
بقیه اعضا: 17%
بدین ترتیب قسمت اعظم این انرژی را کبد مصرف میکند که بیشتربه فرآوری گلوکز و چربی اختصاص دارد.
انواع غدد
- هیپوتالاموس
- تیموس
- تیروئید
- هیپوفیز
- غدد فوق کلیوی یا آدرنال
- غده صنوبری یا پینه آل
7 و 8. غدد تناسلی ( بیضه ها در مردان و تخمدان ها در زنان
- جزایر لانگرهانس غده پانکراس (لوزالمعده)
هیپوتالاموس
زیرنَهَنج یا هیپوتالاموس، غده ای است در مغز، که دستگاه عصبی را با کمک غده زیرمغزی به دستگاه غدد درونریز متصل میکند.
هیپوتالاموس در اکثر پستانداران یافت میشود و خصوصیات متفاوتی در دو جنس مذکر و مونث دارد. هیپوتالاموس مانند بصل النخاع در تنظیم تنفس نقش دارد.
هیپوفیز
غده زیرمغزی یا هیپوفیز (به انگلیسی: Pituitary gland) )یک غده درونریز و احتمالاً مهمترین غده درونریز بدن است و متعلق به دستگاه هورمونی است.
غده زیرمغزی غده درونریز گرد کوچکی است که در زیر مغز قرار دارد و در تمام مهرهداران جمجمهدار به کف بطن سوم مغزمتصل است.
تیموس
تیموس ، آویشَنَگ گلو یا خوشگوشتِ گلو یک اندام تخصص یافته در دستگاه ایمنی بدن است. تنها فعالیت شناخته آن بالغ کردن لنفوسیت تی (T-Lymphocyte)است که سلولهای حیاتی برای دستگاه ایمنی بدن هستند (یعنی لنفوسیتهای نابالغ از طریق خون به غدهای در پشت جناغ سینه به نام تیموس منتقل شده و در آنجا بالغ میشوند).
آویشنگ یا خوشگوشت نامی است که در آشپزی به غدههای تیموس و لوزالمعده حیوانات معمولاً گوساله یا گوسفند کمتر از یک سال میدهند.
تیموس از دو لوب تشکیل شده که در جلوی بالای میانسینه mediastinum و در مقابل پیراشامه (پریکارد) و رگهای بزرگ و پشت جناغ قرار گرفتهاست. تیموس متشکل از دو لوب هرمی نابرابر متصل به هم توسط بافت سلولی، یک بافت لنفاوی، مترشحه هورمونی برای کنترل لنفوسیتسازی است.
از لحاظ بافتشناسی تیموس به یک مغز مرکزی (central medulla) و لایه بیرونی که به وسیله روپوش بیرونی احاطه شده تقسیم میشود. بخش مرکزی و بیرونی هر کدام وظیفهٔ متفاوتی در توسعه لنفوسیت تی دارند. سلولهای بنیادی در مغز استخوان نقش اصلی را در تولید T-Cell دارند.
غده تیروئید
این غده جزء بزرگترین غدد اندوکرین بوده که از دو لوب تشکیل شدهاست. وزن آن حدود بیست و پنج گرم بوده و اندازه آن در خانمها بزرگتر است، البته اندازه آن در دوران قاعدگی و حاملگی افزایش مییابد. در قسمت مرکزی دارای ایسموس (تنگه) بوده که سبب اتصال دو لوب تیروئیدی به یکدیگر میگردد. ممکن است گاهی لوب سومی هم به شکل هرمی از ایستموس یا دو لوب اصلی دیگر بیرون بزند.
در بعضی موارد تودههای کوچکی از جنس بافت تیرویید در اطراف غده مشاهده میشود که به غده اصلی اتصالی ندارند و با نام غدد اکسسوری (فرعی) تیروئیدی شناخته میشوند.
واحدهای تشکیل دهنده غده تیروئید آسینوس یا فولیکول بوده که در قسمت مرکزی آن ما پروتئینهای کلوئیدی را داریم که خود به عنوان انباری به منظور ذخیره هورمون تیروئید میباشدو دارای چهار عملکرد اصلی میباشند: جذب و انتقال ید، ساخت و ترشح تیروگلوبین، اتصال ید به تیروگلوبین به منظور ساخت هورمونهای تیروئیدی و ترشح هورمون تیروئید به دستگاه گردش خون.
غده فوق کلیوی
غدد فوق کلیوی یا غدههای آدرنال(Adrenal) یک جفت غده درونریز هستند که هر کدام بر روی کلیهها قرار دارند و وزن هر غده حدود ۵ گرم است. هر غده از دو بخش قشر(Cortex) و مغز یا مدولا(Medulla) تشکیل شدهاست که هرکدام از این دو بخش هورمونهای جداگانهای ترشح میکند.
جزایر لانگرهانس
جزایر لانگرهانس سلولهایی درون لوزالمعده هستند که به ترتیب هورمونهای گلوکاگون، انسولین و سوماتواستاتین را از سلولهای آلفا، بتا و دلتای خود ترشح میکنند.
این سلولها در سال ۱۸۶۹ توسط کالبدشناس، آسیب شناس آلمانی پاول لانگرهانس کشف شدند. جزایر لانگرهانس ۱ تا ۲ درصد از از حجم لوزالمعده را گرفتهاند. حدود یک میلیون از این جزایر در بدن فرد بالغ وجود دارد. سلولهای جزیرهای هورمونهای پلی پپتید پانکراسی را نیز ترشح میکنند.
غده کاجی (صنوبری)
غده کاجی یا غده صنوبری که غده رومغزی (epiphysis gland) هم نامیده شده توده بافتی مخروطیشکل کوچکی است که به وسیله ساقهای به سقف بطن سوم مغز متصل است. این غده متشکل از سلولهای پینهآل و بینابینی میباشد و در عمق مغز (دیانسفال) قرار دارد. کارکرد دقیق آن هنوز مشخص نیست، البته این غده هورمونی به نام ملاتونین و ماده شیمیایی به نام سروتونین را ترشح میکند که با چرخه روزانه خواب و بیداری مرتبط میباشد. به علاوه در این غده گیرندههای مواد مخدر (انواع خاصی از مشتقات آمفتامینها) وجود دارد و باعث کاهش زمان خواب میشود. احتمالاً یک نقش مخالف با محرک بیضهها و تخمدانها (آنتیگنادوتروپیک) نیز دارد.
به این غده چشم سوم گفته میشود. این غده سروتونین هم ترشح میکند.
جسم کاجی یک تودهٔ عصبی مخروطی شکل است که در بالای Colliculusهای بالایی قرار دارد و به وسیله پایه باریک خود به قسمت پایین سطح خلفی دیانسفالون چسبیدهاست. انشعابی از بطن سوم به نام pineal recess با این پایه وارد میشود و آن را به دو ورقه تقسیم میکند. ورقه بالایی را رابط هابنولار(Habenular Commissure) و ورقه پایینی را رابط خلفی(Posterior Commissure) مینامند. به نظر میرسد که جسم پینه آل بر روی غدد تناسلی بچهها اثر مهارکننده دارد و اختلال آن در کودکان موجب بلوغ زودرس آنها میشود. جسم پینه آل بعد از بلوغ آهکی میگردد.
غدد تناسلی در مردان و زنان
1- تخمدان ها
هر نوزاد دختری که به دنیا می آید، دارای یک جفت اندام تناسلی به نام تخمدان در حفره شکمی خود است. تخمدان های حاوی تمام تخمک های نابارور هستند.
هنگام تولد، تخمدان ها حاوی 150 تا 500 هزار سلول هستند که می توانند به تخمک تبدیل شوند، اما از این تعداد معمولا 300 تا 400 عدد سلول، بالغ و کامل می شوند و به تخمک تبدیل می گردند.
2- بیضه ها
بیضه ها همانند تخمدان ها، جزو دستگاه غدد درون ریز محسوب می شوند. همچنین جزو اندام های تناسلی بدن مرد می باشد.
یکی از وظایف اصلی بیضه ها، تولید اسپرم می باشد. هر مردی در طول زندگی خود، میلیون ها سلول جنسی (اسپرم) را تولید می کند.
عملکرد هر دو بیضه تحت تاثیر هورمون های تولید شده توسط قسمت قدامی غده هیپوفیز می باشد.