تکنولوژی XBRL می تواند زمینه گزارشگری مالی مستمر یکپارچه را فراهم و باعث افزایش دقت در گزارشگری آنلاین اطلاعات مالی گردد. در آمریکا، هیئت نظارت بر حسابداری شرکتهای سهامی عام (PCAOB) رهنمودی را در خصوص خدمات حسابرسی (اعتباردهی به) گزارش های مالی مبتنی بر XBRL منتشر نموده است. با توجه به برنامه سازمان بورس و اوراق بهادار ایران در جهت استفاده از XBRL برای گزارشگری مالی در بازار سرمایه، این تحقیق به بررسی فرصت ها و چالش های مرتبط با بکارگیری XBRL در بازار سرمایه ایران برای حرفه حسابرسی می پردازد. با استفاده از پرسشنامه توزیع شده میان حسابداران رسمی، نتایج تحقیق نشان می دهد که بکارگیری XBRL در سه حوزه قابلیت مقایسه، صحت اطلاعات و شکل ارائه اطلاعات برای حرفه حسابرسی باعث ایجاد فرصت شده و می تواند باعث بهبود در کیفیت حسابرسی شود. از سوی دیگر، ریسک وجود اشتباه در واژه نامه XBRL و همچنین ضرورت تغییر در فرایندهای حسابرسی لازم برای حسابرسی اطلاعات XBRL بعنوان چالش های حرفه حسابرسی در صورت بکارگیری XBRL در بازار سرمایه معرفی گردیده اند.
مقدمه
بازارهای تجاری و استفاده کنندگان اطلاعات، نیازمند تمهیدات و شرایطی هستند تا شفافیت مراحل گزارشگری را بهبود بخشند. زیرا امروزه گزارشگری تجاری با انبوهی از مشکلاتی چون عدم کارایی، تحلیل نامناسب، انتشار نامناسب اطلاعات در بین استفاده کنندگان، روبرو است. بنابراین دستیابی به یک سامانه گزارشگری تجاری مناسب برای حل این مسائل بسیار مهم است که زبان گزارشگری تجاری توسعه پذیر XBRL)1 (بخشی از این نیاز را پاسخ می دهد) بزرگ اصل و همکاران، 1388).
در دسامبر سال 2008، کمیسیون بورس اوراق بهادار آمریکا (SEC) به ضرورت تهیه صورت های مالی با استفاده از XBRL رای داد. طبق این ضرورت، از ژوئن 2009 نزدیک به 500 شرکت بزرگ (بر اساس ارزش بازار) ملزم به انجام این الزام جدید شدند و استفاده از این الزام برای دیگر شرکتها در ژوئن 2011 کامل شد. هرچند تا این مقطع الزامی برای حسابرسی اسناد XBRL وجود ندارد، لیکن تلاشهایی در میان مجامع حرفه ای و دانشگاهی مبنی بر ضرورت حسابرسی و اعتبار بخشی به مستندات گزارش های مبتنی بر XBRL شکل گرفته است. با این وجود، PCAOB2رهنمودی را برای خدمات حسابرسی گزارش های مالی مبتنی بر XBRL که در قالب الزامات گزارشگری SEC3 (بصورت داوطلبانه و یا اجباری) انجام شده است، منتشر نموده است. بطور مثال، موسسه حسابرسی دیلویت و همکاران4 در پاسخ به نظرخواهی کمیسیون اوراق بهادار آمریکا عنوان نموده است که در صورت استفاده از XBRL برای کدگذاری اطلاعات مالی، حسابرسی این فرایند و داده ها مناسب بوده و ضروری به نظر می رسد (پلاملی و همکاران 2008). در نظرخواهی از اعضای انجمن مدیران مالی آمریکا، 69% از پاسخ دهندگان، استفاده از حسابرسی مستقل و یا حسابرسی سیستمی را مناسب برای ارایه اعتباربخشی به گزارش های مبتنی بر XBRL عنوان نمودند (انجمن مدیران مالی آمریکا، 2009).
اگرچه تلاشهای زیادی توسط دانشگاهیان و شاغلان در حرفه برای مشکلات موجود در حسابرسی اسناد XBRL صورت گرفته ولی این تلاشها بیشتر مختص مشکلات فرایند حسابرسی اسناد XBRL و پیچیدگی های موجود در آن است و به تهیه یک چارچوب مفهومی در این زمینه توجهی نشده است. اخیراً انجمن حسابداران رسمی آمریکا، با انتشار بیانیه ای، فهرست شرایط لازم برای جابه جایی در برچسب های XBRL را منتشر نموده است. در فقدان یک چارچوب مفهومی، فرآیند حسابرسی اسناد XBRL فاقد ساختار بوده و فرایند اعتبار بخشی به این گزارش ها نظام مند نبوده و از انسجام لازم برخوردار نیست (سیرواستاوار و همکاران 2010).
عملکرد XBRL را می توان به یک سیستم بارکد کالا (برای صورت های مالی) تشبیه کرد که به کاربران اجازه می دهد تا از برچسب های متداول ملی یا بین المللی برای مشخص کردن مفاهیم گزارشگری یک شرکت (بر اساس ویژگی های آن شرکت) استفاده کرده و به صورت زنده و با دقت بالا، اطلاعات کدگذاری شده را با نهادهای مالی یا تجاری دیگر مبادله نمایند. چارچوب این زبان مبتنی بر زبان علامت گذاری گسترش پذیر XML5است که توسط انجمن حسابدارن آمریکا جهت ایجاد، تبدیل و تحلیل اطلاعات تجاری استفاده شده و می تواند دقت، صحت، کارایی و شفافیت گزارشگری مالی را افزایش دهد. این زبان را می توان یک برنامه استاندارد برای حذف ساختار و اصطلاحات ناسازگار و نیز یک روش جاری در فناوری دانست که به عنوان زبان گزارشگری واحد تجاری با قابلیت گسترش میان شرکت ها مورد استفاده قرار می گیرد. با طراحی این چارچوب و استانداردها در نرم افزارهای مناسب، امکان پردازش و مبادله الکترونیکی اطلاعات مالی فراهم می گردد. از آنجا که زبان مذکور براساس اصول زبان علامت گذاری گسترش پذیر پایه گذاری شده، امکان خودتشریحی بودن داده ها را فراهم می کند
البته XBRL، نمودار استاندارد حساب ها نیست، بلکه امکان استاندارد کردن مفاهیم گزارشگری تجاری متداول را همزمان با انعطاف پذیر نمودن لغت نامه به منظور مواجهه با شرایط خاص، ایجاد می کند. شرکت ها می توانند از این زبان به عنوان قالب جهانی مبادله اطلاعات برای افزایش در کارایی و بهبود گزارشگری داخل شرکت و ارتباط با استفاده کنندگان خارجی اطلاعات تجاری، استفاده کنند. در صورت وجود نیاز به استفاده از یک برچسب (tag) منحصر به فرد برای واحدهای تجاری، این امکان برای واحدهای گزارشگر وجود دارد تا در قالب چارچوب مفهومی XBRL این برچسبها را ایجاد نماید. این انعطاف پذیری در استفاده از XBRL امکان به کارگیری استانداردهای متفاوت حسابداری برای گزارشگری مالی را فراهم آورده و می تواند پاسخگوی نیازهای متنوع استفاده کنندگان مختلف باشد (بوریتز و همکاران، 2003).
چکیده
مروری بر پیشینه
فرضیه های پژوهش
توضیحات فرضیه ها
روش پژوهش
یافتههای پژوهش
نتیجه گیری و بحث