طبق تعاریف قدیم، یک فرآورده سرامیکی محصولی است از دوغاب (مخلوطی از خاک و آب) که در یک محیط گرم و خشک و در نهایت در آتش سخت می گردد.
مطابق تعاریف جدید سرامیک ها عبارتند از اشیاء جامدی که اجزاء اصلی تشکیل دهنده آنها مواد معدنی غیر فلزی بوده که ابتدا شکل گرفته و سپس در حرارت سخت می گردند.
کشور ایران با تاریخ و تمدن کهن در هنر و صنعت و برخورداری از ذخایر متنابهی از مواد اولیه از دیر باز با عنوان بستری مناسب برای صنعت کاشی و سرامیک مطرح بوده است. تولید کاشی سرامیکی در این سرزمین از مراحل بسیار اولیه و با روشهای ابتدایی از حدود ۱۲۵۰ سال قبل از میلاد مسیح با تولید انواع آجرهای لعابدار، کاشی های تزیینی و مینا آغاز شده است.
سرامیک ها در چهار خانواده بزرگ به شرح زیر طبقه بندی می شود
:: فرآورده های ویژه و سرامیک های تکنیکی
:: دیر گدازها
:: فرآورده های زمخت
:: فرآورده های ظریف
خانواده فرآورده های ظریف به چهار دسته زیر تقسیم می شوند
:: ظروف خانگی
:: سرامیک های بهداشتی
:: کاشی ها
:: مقرء ها و عایق های الکتریکی
دستگاه های درگیر در فرآیند تولید: ( اصلی)
1-سنگ شکن
2-باکسفیدر
3-بالمیل دوغاب و لعاب
4-اسپری درایر
5-دستگاه پرس
6-کوره های رولری و تونلی
7-خط لعاب و دکور زنی
8-بسته بندی و درجه بندی
به طور خلاصه پروسه تولید کاشی را در شماتیک زیر مشاهده می نمایید :
آماده سازی مواد اولیه بدنه کاشی ها
مواد اولیه عمده بدنه کاشی ها خاک های مختلفی است که از معادن کشور تأمین می شود.
به طور کلی این مواد شامل سه دسته زیر می باشند که بر اساس نقش آنها در بدنه طبقه بندی گردیده اند:
:: مواد اولیه پلاستیک
:: پر کننده ها (فیلرها Fillers)
:: کمک ذوبها یا گداز آورها (Fluxes)
مواد پلاستیک
رس ها مهم ترین، پر مصرفترین و قدیمیترین مواد اولیه در صنعت سرامیک می باشند و اصولاً صنعت سرامیک حیات خود را مدیون رس می باشد. اصطلاح رس به کلیه خاکهائی اطلاق می شود که دارای خاصیت پلاستیسیته می باشند و خاصیت پلاستیسیته به صورت زیر تعریف می شود:
خاصیتی است که یک ماده را قادر می سازد تا در اثر یک نیروی خارجی بدون شکست و گسستگی تغیر شکل داده و بعد از حذف یا کاهش نیرو همچنان حالت خود را حفظ نماید. خاک رس به خاکی گفته می شود که بخش عمده آن کانی های رسی می باشند. کانی های رسی از تجزیه و هوازدگی سنگ های آذرین (سنگ هایی حاصل از انجماد ماگما) مثل گرانیت، پگماتیت گرانیت و... به وجود می آیند. گرانیت ها از سه کانی میکا، کوارتز و فلدسپات با نسبت های تقریباً برابر تشکیل شده اند. در بین این سه کانی، فلدسپات در برابر آب و هوازدگی از همه ضعیف تر و ناپایدارتر بوده و پس از میلیون ها سال به کانی های رسی تبدیل می شود.
بنابراین در خاک های رسی علاوه بر کانی رسی، کانی های کوارتز و میکا و حتی فلدسپات به مقدار زیادی وجود دارد و هر چند میزان کانی های رسی بیشتر باشد خواصی نظیر پلاستیسیته در حد بالاتری قرار خواهد داشت.
مینرالهای (Minerals) رسی را بر اساس ساختمان مینرالی به گروه های مختلفی تقسیم بندی می کنند که از بحث ما خارج می باشد اما جهت یاد آوری مهم ترین کانی های رسی مصرفی در این صنعت شامل کائولیت ها، مونت موری لونیت ها، ایلیتها، لوئیزیتها و... می باشند.
اما دلایل عمده استفاده از رس ها در این صنعت به شرح زیر می باشد:
به علت وجود بنیان های مولکولی Sio2,Al203 در ساختمان رس ها بعد از پخت فازهای بسیار سخت سیلیکاتی را تولید نموده و موجب افزایش مقاومت در محصولات می گردند. کانی های رسی با سختی تقریباً یک موجب ورود این بنیان ها در فرمول بدنه می گردند. در حالی که اگر بخواهیم همین مواد را به طور خالص که بنام کوارتز و کراندم با سختی به ترتیب 7 و 9 می باشند در فرمول وارد کنیم سایش آنها تقریباً غیر ممکن و بسیار هزینه بر خواهد بود.
بنابراین هزینه خریداری رس ها بسیار پایین تر از مواد دیگر است.
در بین کانی های موجود در طبیعت رس ها بسیار ریز دانه ترند و گاهاً میلیون ها برابر کوچک ترند و از طرفی به واسطه شکل لایه ای موجب ایجاد یک دوغاب هموژن می گردند که زمان ته نشینی آن بسیار طولانی است در حالی که مواد دیگر چنین خاصیتی را ندارند.
رس ها به واسطه خاصیت پلاستیسیته موجبات شکل پذیری آسان تر محصول را فراهم می آورند و از طرفی به واسطه چسبندگی بالایی که دارند می توانند باعث افزایش استحکام خام و خشک و کاهش ضایعات گردند و این امکان را فراهم آورند که بر روی محصول دکورها و چاپ های مختلف اعمال گردد.
مقدمه
پرکننده ها
گدازآورها
آماده سازی پودر
مرحله شکل دهی یا پرس پودر
خشک کردن محصول
اعمال لعاب و دکور
پخت
پولیش